Planer Yava W oparciu o badania Piageta dotyczące rozwoju poznawczego, Kohlberg opracował koncepcję mówiącą o etapach, które przechodzi jednostka, aby osiągnąć pełną dojrzałość w sferze moralnej. Choć jego podejście jest nadal dyskutowane, wydaje się, że stanowi użyteczne narzędzie, przybliżające rodzicom i osobom pracującym z dziećmi i młodzieżą problematykę przestrzegania norm i zasad moralnych.
Często bowiem uznajemy, że pojęcie dobra i zła oraz szacunek dla zasad jest czymś trwałym, nieomal cechą wrodzoną, choć nie zdajemy sobie sprawy z tego, że kształtowanie moralnej wrażliwości jest procesem długotrwałym i ściśle powiązanym z wpływami środowiska społecznego.
Zanim więc uznamy, że oglądająca z rówieśnikami filmy pornograficzne 15-latka jest zepsuta, a zabierająca leżące na ławce 5 zł 7-latka kradnie, zapoznajemy się z koncepcją rozwoju moralnego zaproponowaną przez Kohlberga.
| Poziom rozwoju moralnego | Stadia rozwoju moralnego |
| Poziom I przedkonwencjonalny (wiek przedszkolny i młodszy wiek szkolny – szkoła podstawowa) | stadium kary i posłuszeństwa: dziecko jest egocentryczne, w ocenie rzeczywistości nie uwzględnia perspektywy innych, przestrzega zasad dla uniknięcia kary, o tym, czy dane zachowanie jest dobre, czy złe, decydują j jego skutki („dobrze, że sobie wzięła to 5 zł, bo mogła kupić sobie soczek”) |
| stadium relatywizmu instrumentalnego: dla dziecka liczy się przede wszystkim zaspokojenie własnych potrzeb, dobre jest to, co daje mu zadowolenie, inni ludzie są uwzględniani jedynie wówczas, gdy przynosi to także korzyść dziecku ( „chcę, żebyś ze mną usiadła, nie dlatego, że siedzisz sama, ale dlatego, że ładnie rysujesz i wtedy nasz wspólny/ mój rysunek będzie najładniejszy w klasie”) | |
| Poziom II konwencjonalny (starszy wiek szkolny) | stadium „dobrego chłopca/dobrej dziewczynki”:dla nastolatka w ocenie zachowań zaczynają być istotne intencje, za dobre uważa postępowanie zgodne z przyjętymi społecznie zasadami, nastolatek dba o relacje z innymi ludźmi, pragnie ich aprobaty, podejmuje działania na ich rzecz |
| stadium prawa i porządku:nastolatek uznaje za ważne normy i zasady, zwraca uwagę nie tylko na intencje, lecz także na zgodność zachowań z przyjętymi normami, rozumie, że autorytety, obowiązki, prawo mają znaczenie dla systemu społecznego | |
| Poziom III postkonwencjonalny- zasad moralnych (okres szkoły średniej i wczesna dorosłość) | stadium umowy społecznej i legalizmu: młody człowiek ma świadomość umowności zasad, dostrzega, że moralność i prawo mogą być w konflikcie, ale uznaje za słuszne to, co akceptuje większość- demokratycznie ustanowione reguły życia społecznego |
| stadium uniwersalnych zasad sumienia: jednostka w oparciu o istniejące normy i standardy ustanawia własne zasady moralne, którymi świadomie kieruje się w postępowaniu, równość praw każdego człowieka i szacunek dla jego godności są traktowane jako najwyższa wartość, nawet jeśli przyjęte zasady są w konflikcie z prawem, jednostka kieruje nimi |
